Blikvangen bezocht Museum Schloß Moyland in Duitsland. Een week eerder dwaalden we tussen de kunstverzameling van de Verbeke Foundation in België en bekeken de restanten van het Archief voor de toekomst van Jacobus Kloppenburg. De inmiddels overleden directeur van Schloß Moyland, Hans van der Grinten, probeerde onderdak te verschaffen aan het levenswerk van Jacobus Kloppenburg. Bij Geert Verbeke is een restant van dit kunstarchief te zien. Hij heeft nog geprobeerd het hele archief in zijn bezit te krijgen. Het liep anders, met dank aan de gemeente Amsterdam.
De kidskunstkenners en ik waren vorige week in Museum Schloß Moyland. Dit museum heeft de grootste verzameling werk van Joseph Beuys. Beuys … altijd leuk dus erop af. Bij de receptie ondertekende ik een formulier waarmee ik me verplichtte te fotograferen zonder flits en absoluut geen foto’s van verzameling Moyland op internet of in bladen te publiceren. Een beetje wereldvreemd maar daar houden we wel van. We bekeken de tekeningen, sculpturen en objecten: De vilten pakken, een slee uit het werk Das Rudel met daarop een overlevingspakket van een vilten deken, een zaklamp, een kleine hoeveelheid vet en afbindtape, de poster van Documenta 5 in Kassel. Wat een bijzondere kunstenaar is die Beuys toch, mythische man. Enfin, mooie verzameling, mooi gebouw. We keken vanaf de toren van het slot uit over het Duitse woud en ik dacht aan Jacobus Kloppenburg.
Brandgevaarlijk afval
Bij de Verbeke Foundation is in een gestapelde constructie van dertien zeecontainers werk van Jacobus Kloppenburg tentoongesteld. Het zijn de overblijfselen van de ramp die het levenswerk van de Amsterdamse kunstenaar trof. Zijn Artchive for the future, waar hij vijftig jaar aan had gewerkt en waarmee hij zijn huis aan de Lauriergracht in Amsterdam vulde, werd in 1997 door de Gemeente Amsterdam geconfisceerd. Ambtenaren lieten het in 13 containers opslaan en zagen er brandgevaarlijk afval in. Ondanks protesten uit binnen- en buitenland, van kunstkenners, museumdirecteuren en musea, werd dit kunstwerk in 2008 verbrand. Behalve Schloß Moyland boodt ook Geert Verbeke aan de dertien zeecontainers over te nemen. Maar wanneer de molens van de ambtenarij draaien is het moeilijk ze stil te zetten, laat staan ze de andere kant op te laten draaien. Onder het motto ‘de overheid heeft altijd gelijk’ verbrandde de gemeente Amsterdam het kunstarchief en stuurde Jacobus Kloppenburg een rekening van € 70.000 voor de onkosten.
Een klein gedeelte van het Artchive for the future is te zien bij de Verbeke Foundation. Een overblijfsel dat een indruk geeft van wat het had kunnen zijn. Is het afval? Ja, dat is het, afvalkunst. Zoals veel kunstenaars, van Picasso tot Beuys, maakte Kloppenburg kunst met voorwerpen die door anderen waren afgedankt. Het resultaat zijn veel bijzondere sculpturen en collages, vaak met humor samengesteld. Kloppenburg voelde zich verwant met Joseph Beuys. Ook van Beuys zijn tweemaal kunstwerken opgeruimd en weggegooid. Maar dat was per ongeluk. Het blijft raadselachtig waarom de gemeente Amsterdam zo handelde. Van alle kanten kwamen er signalen dat dit toch echt kunst betrof en de moeite waard te bewaren. En het dat toch per se willen vernietigen. De tentoonstelling bij de Verbeke Foundation is tot stand gekomen met steun van het Mondriaan Fonds.
Ook Geert Verbeke heeft het eeuwige leven niet. Wat gebeurt er dan met zijn Foundation? Wellicht is het in België anders dan in Nederland. Joop van Caldenburgh bouwt aan zijn Museum Voorlinden en stelt zijn Caldic Collectie veilig. Maar hoe veilig is hedendaagse kunst in al die particuliere verzamelingen? De overheid heeft vaak moeite kunst op waarde te schatten en musea hebben maar beperkte financiële middelen. Zo heb je een verzameling hedendaagse kunst, zo zegt de overheid dat je je hebt vergist en is de vuilniswagen onderweg.
